Orzechowo (gmina Olsztynek)
53°33′46″N 20°26′55″E/53,562778 20,448611
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
10[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-015[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NOL |
| SIMC |
0484624 |
Położenie na mapie gminy Olsztynek  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego  | |
| 53°33′46″N 20°26′55″E/53,562778 20,448611[1]
| |
Orzechowo (niem. Nusstal) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Olsztynek[4][5].
W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Wieś znajduje się w historycznym regionie Warmia.
Wieś leży na uboczu, w odległości 2 km od Swaderek, na wielkiej polanie otoczonej bagnami i lasami. Obecnie mieszkają tu 4 osoby (leśniczy z rodziną). W okolicy znajdują się tereny łowieckie. Wiodącą funkcją wsi jest turystyka. Ochronie podlega układ wsi z pozostałościami zabudowy wiejskiej z kościołem i cmentarzem. Przez Orzechowo wiodą szlaki turystyczne rowerowe: szlak czerwony (długości 27 km) oraz żółty (20 km). W Orzechowie nadleśnictwo Nowe Ramuki wyremontowało dawną szkołę, przeznaczając ją na leśniczówkę. Budynek sąsiadujący z leśniczówką należy również do nadleśnictwa i zamieszkiwany jest przez podleśniczego. Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Orzechowie, uważany jest za jeden z najpiękniejszych na terenie gminy Olsztynek.
W okolicy 1,5 km na północ od Orzechowa znajdują się jeziora – Głęboczek Mały (2 ha pow.), Głęboczek Duży (4,57 ha). Tereny bardzo ciekawe pod względem krajobrazowym, duże obszary leśne i bagienne przyciągają turystów. Wśród drzew dominuje sosna (bory sosnowe), świerk, modrzew, dąb, brzoza, olcha, buk. Przeciętny wiek drzewostanu wynosi 50 lat.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś powstała prawdopodobnie w roku 1575 w dobrach kapituły warmińskiej. Założono ją jako osadę młyńską, zasiedloną przez Polaków. Dane z lat 1785 i 1820 określają Orzechowo jako „królewską wieś chłopską”, z 15 domami i 85 mieszkańcami[6].
Na początku XX w. założono cmentarz katolicki. W 1910 r. z inicjatywy ks. Proboszcza Kierszpowskiego zbudowano kościół katolicki pod wezwaniem Jana Chrzciciela (do tego czasu Orzechowo należało do parafii Butryny), konsekrowany 12 lipca 1913 r. przez bp. Edwarda Herrmanna. W latach 1930-1935 proboszczem w Orzechowie był ks. Albin Wenskowski (później objął probostwo we Wrzesinie). W 1939 r. mieszkało tu 14 rodzin, była szkoła, dom parafialny dla starszych ludzi, kuźnia.
Po 1945 r. Orzechowo podlegało pod parafię w Gryźlinach. Wieś uległa wyludnieniu w okresie PRL (lata siedemdziesiąte XX w.) na skutek działań pobliskiego ośrodka wypoczynkowego Urzędu Rady Ministrów w Łańsku. Ówczesne władze państwowe i PZPR dążyły do likwidacji wioski i przejęcia gruntów z przeznaczeniem m.in. na tereny łowieckie. W 1953 r. w Orzechowie wypoczywał prymas Stefan Wyszyński (przebywał 10 dni). W tym czasie we wsi mieszkało 20 kobiet i jeden mężczyzna (wieś była już w połowie wyludniona). W 1977 roku ze wsi wyjechali do Niemiec ostatni mieszkańcy (rodzina Biehs). W 1991 r. bp Edmund Piszcz reaktywował parafię w Orzechowie (z rezydencją proboszcza w Pluskach).
W 2005 r. mieszkało w Orzechowie 12 osób.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Kościół neogotycki, wybudowany w 1910, smukła wieża dobudowana w 1913. W wyposażeniu barokowy ołtarz oraz dwa żyrandole w kształcie dzwonów[7]. Starszy jest drewniany – upamiętnia mieszkańców poległych podczas I wojny światowej mieszkańców wsi. Umieszczono na nim 43 nazwiska, m.in.: Kowalewski, Hoh, Choina, Mathiak, Biernath, Baczewski, Zacheja, Sopella, Baszkrowith, Kasprowski, Kottkowski, Michalczik, Czeczko, Oppenkowski, Urban, NIemierza, Balewski, Jurewith, Quitek, Wieczorek, Piotrasch, Popowski, Bendorza, Broch. Drugi wykonany z poroży jeleni jest darem od koła łowieckiego, w 2010, z okazji stulecia świątyni. Na wyposażeniu neogotycki konfesjonał szafowy oraz organ. Na witrażach przedstawiono sceny z życia Jana Chrzciciela, patrona kościoła. 26 stycznia 2000 roku kościół w Orzechowie został wpisany do rejestru zabytków na listę dóbr kultury.
- Cmentarz przykościelny, podzielony na dwie części – starą i nową. Znajduje się przy drodze do Plusek, czynny jest jeszcze cmentarz katolicki, założony na początku XX w.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 93751
- ↑ Ludność Gminy Olsztynek na dzień 26.10.2020. olsztynek.pl. [dostęp 2021-01-30].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 873 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Ta informacja może odnosić się do Orzechowa koło Dobrego Miasta, wymaga sprawdzenia
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 235
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Opis wsi na stronie Domu Warmińskiego
- Bogumił Kuźniewski, Olsztynek. Miasto i gmina. Towarzystwo Przyjaciół Olsztyn, a, Olsztynek, 2007, 223 str. ISBN 978-89151-31-5.
- Orzechowo: wieś bez mieszkańców, ale z zabytkowym kościołem, „Nasza Warmia” [1] (dostęp 2014)
- Kościół w Orzechowie... [2]
- Andrzej Mielnicki, To byli chłopaki stąd. Gazeta Olsztyńska, Reportek (14-15.08.2014), s. 6–7.
- Siedziba gminy: Olsztynek
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Kolonie | |
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Części wsi | |
| Nieoficjalna część wsi |
